İhracatı gerçekleştirilecek malların taşınması ve alıcının adresine ulaşabilmesi için pek çok taşımacılık çeşidi bulunmaktadır. nakliye çeşidi mevcuttur; gemi, tren, uçak veya tır. Ürün hangi yolla taşınacaksa ona göre de taşıma belgesi düzenlenir.
Konşimento Nedir?
Taşıma senedi olarak da bilinen konşimento, üzerinde yükleyici, alıcı, ihbar merci bilgilerinin yanı sıra söz konusu ticari işlem ile ilgili her türlü bilginin yer aldığı önemli bir belgedir.
Taşınacak ürünün yüklendiği noktadan varış noktasına kadar taşınması için bir sözleşme olan konşimento belgesi, yükleme işlemi sonrasında nakliye firması tarafından ihracatçı firmaya gönderilmektedir.
Konşimentoda Yer Alan Bilgiler Nelerdir?
Konşimento belgesinde yer alan bilgiler;
- İhracatçının adı ve adresi,
- İthalatçının adı ve adresi,
- Nakliye firmasının adı ve adresi,
- Gönderimi gerçekleştirilen malın ağırlığı, maddi değeri ve sayısı,
- Yükleme ve varış liman bilgisi,
- Yükleme tarihi,
- Ürün açıklaması ve paket sayısı,
- Navlun ödeme bilgisi,
- İmza ve evrak düzenleme tarihidir.
Konşimentonun Hukuki Niteliği Nedir?
Konşimento belgesi ile taşıma işlemi gerçekleştirilecek yükün kanunen yetkili kişiye-alıcıya teslimi taahhüt edilir. Taşıma belgesi düzenlenmesi ile sefer sonunda alıcı tarafından yükün teslimine yönelik bir talep hakkı doğmaktadır. Konşimentoda belirtilen yükün teslimini istemek için konşimentonun ibrazı ve teslim edilmesi gerekmektedir. Konşimentonun ibrazı ve teslimi karşılığında taşıyan ya da kanuni olarak temsilcisi olan acente ya da kaptan konşimentoda ibraz edilen yüklerin teslimini gerçekleştirmekle yükümlüdür.
Konşimento ile taşınacak yükün kanunen yetkili hamiline teslimi taahhüdü de beyan edilmekte ve konşimentonun düzenlenmesiyle sefer sonunda yükün teslimine yönelik kişisel bir borç (ve dolayısıyla talep hakkı) doğmaktadır. Konşimentoda yazılı malların teslimini isteyebilmek için mutlaka konşimentonun ibrazı ve bu hakkın devredilebilmesi için de mutlaka konşimentonun teslim edilmesi gerekir.
Konşimentonun ibrazı ve teslimi karşılığında taşıyan veya onun kanuni temsilcisi olan kaptanı veya acentesi, konşimentoda beyan edilen malları teslim etmekle yükümlüdür.
Konşimento Türleri Nelerdir?
Taşıma belgesi olarak da adlandırılan konşimentonun pek çok çeşidi bulunmaktadır. Konşimento çeşitleri;
- Kısa Konşimento (Short Form Bill of Lading)
Bir konşimento türü olan ve arkası boş konşimento olarak da adlandırılan kısa konşimentoların özelliği, taşıma koşullarının konşimentonun sadece ön yüzünde kısaca gösterilmesi ve taşıma sözleşmesinin metnini oluşturan şartların konşimentonun arka bölümünde yer almamasıdır.
- Konteyner Konşimentosu (Container Bill of Lading)
Konteyner ile taşınan yükler için kullanılan ve gemi şirketleri veya denizcilik acenteleri tarafından düzenlenen konşimentolar konteyner konşimentosu olarak adlandırılmaktadır. Bu konşimentolar yüklenenin beyanı üzerine düzenlenir. Dolayısıyla, taşımacılık işlemi gerçekleştirenin herhangi bir kontrol sorumluluğu bulunmamaktadır.
- Düzenli Hat Konşimentosu (Liner Bill of Lading)
Bu konşimento türü aynı hatta tarifeli ve sürekli sefer yapan gemiler tarafından düzenlenir. Aynı hat üzerinde sefer yapan uluslararası taşıma firmaları, kendi aralarında ortak bir karar vererek yükleme, boşaltma, navlun, istif, vb. konularda ortak bir tarife belirlerler. Bu tür konşimentolar ciro edilemez.
- Tek Konşimento (Through Bill of Lading)
Tek konşimento, malların taşınması esnasında yapılacak aktarmaları kapsayan bir konşimento türüdür. Tek konşimentoların düzenlenebilmesi için kesinlikle deniz yolunun kullanılması gereklidir.
- Gemi Kira Kontratı Konşimento (Charter Party Bill of Lading)
Charter Party konşimentolar büyük ebatlı yüklemelerde ve dökme deniz yolu taşımalarında kullanılan, BIMCO tarafından hazırlanan, bankacıların genel olarak tercih etmedikleri kontratlardır. Gemi kira kontratı konşimentolarda gemi sahibi hem hakları korunan bir şekilde gemisini kiralayıp hem de kira ödenmediğini ileri sürerek taşıma ücretinin doğrudan kendilerine aktarılmasını isteyebilir. Dolayısıyla hem kurallar gereği hem de kar amaçlı olarak gemi sahipleri Charter Party kontratları tercih ederler.
- Ciro Edilemez Konşimento (Non-Negotiable Bill of Lading)
Normal deniz konşimentoları, önemli ve değerli belge olmaları neticesinde ciro edilerek el değiştirme özelliğine sahip olmaları sebebiyle, malların son alıcısına ulaşmasında gecikme ve aksaklık meydana gelebilir. Bu durum alıcının ek masraflar ile karşı karşıya neden olmaktadır. Bu durumun önlüne geçmek amacıyla ciro edilebilir kıymetli belge olmayan ve daha hızlı hareket edebilen deniz yolu taşıma senetleri de kullanılmaktadır.
- Birleşik Taşıma Konşimentosu (Combined-Transport Bill of Lading)
Birleşik taşıma konşimentosu, birden fazla taşıma aracı ile gerçekleştirilen ve taşıma işlemi sürecinde deniz yolu bulunması zorunlu olmayan bir taşıma konşimentosudur. Navlun komisyoncuları olarak adlandırılan işletmecilerce düzenlenir. Normal deniz konşimentolarında yükleme ve boşaltma işlemleri limanlara aittir. Birleşik taşıma konşimentosunda böyle bir durum bulunmamaktadır.
- Tanker Konşimentosu (Tanker Bill of Lading)
Ham petrol, sıvı yakıt ve kimyasal maddelerin taşınması için kullanılan tankerler için düzenlenen konşimentolardır. Bu belgede, dökme/sıvı yükün taşıması sebebiyle işin gereğine göre özel ibareler ve koşullar yer alır.
- 2. Kaptan Makbuzu (Mate’s Receipt)
Yükleme esnasında, yükleme işlemini gerçekleştiren firma yetkililerinin gemiye yükleyecekleri yükün gemi ambarlarına girdiğini, teslim alındığını belirten “teslim alınma makbuzu” niteliğinde olan bir belgedir. Bu belge 2. kaptan tarafından imzalanır. İmzalanmadan önce yükün miktarı, durumu (kuru olup olmadığı), paketlerde bozukluk ya da hasar olup olmadığı gibi noktaların kontrol edilip 2. Kaptan tarafından imzalanması gereklidir. Aksi durumda gemi ya da gemi sahibi yükün mevcut halinden sorumlu olur. İleride gemi aleyhine tazminat taleplerinde gemi zararı karşılamak zorunda kalabilir.